“Cheira Bem, Cheira a Lisboa” is een van de beroemdste liederen over de prachtige hoofdstad van Portugal, Lissabon. Van zonsopgang tot zonsondergang leeft Lissabon met geuren die het ritme van het dagelijks leven en de rijkdom van Portugese tradities weerspiegelen.

Het lied vangt alles, van het geluid van de eerste elétrico (tram) die door de straat rijdt, harmoniserend met de voetstappen van voorbijgangers, tot de geur van wijn en eten uit elke taverne. Er wordt gesproken over boten die worden klaargemaakt om te varen en de altijd aanwezige geur van de oceaan. De tekst legt een verband tussen de geroosterde kastanjes van de winter en het gerijpte fruit van de zomer en verwijst zelfs naar de onmiskenbare geur van koffie op Rossio, een van de bekendste pleinen van Lissabon.

Naast het fysieke roept het lied ook de “geur” van eenzaamheid op – een emotionele metafoor die spreekt over de melancholische schoonheid van de fado en het unieke Portugese gevoel van saudade. De geur van gegrilde sardientjes staat symbool voor de traditionele zomerfestivals in Lissabon ter ere van de beschermheilige van de stad. In elke poëtische regel is de boodschap duidelijk: het ruikt goed – het ruikt naar Lissabon.

Het lied werd voor het eerst uitgevoerd in 1972 door de iconische fadozangeres Amália Rodrigues. Sindsdien is het van generatie op generatie doorgegeven. Het wordt vaak gezongen tijdens familiebijeenkomsten, meestal rond een tafel met traditioneel Portugees eten – er is altijd wel iemand die weet hoe je het moet spelen op een accordeon. Het is ook gebruikelijk dat moeders en grootmoeders het zingen om kinderen te kalmeren of aan het lachen te maken, vooral tijdens het aanstekelijke, handgeklapte refrein.

Uit eigen ervaring weet ik dat het zelfs een favoriet lied is om te zingen terwijl je thuis aan het klussen bent. “Cheira Bem, Cheira a Lisboa” is nauw verbonden met de zomerfestiviteiten in Lissabon en wordt herhaaldelijk gespeeld terwijl de menigte uit volle borst meezingt of -schreeuwt. Dit alles weerspiegelt hoe diep het lied geworteld is in de Portugese cultuur en hoe het nog steeds een rol speelt in het behoud van de nationale en Lissabonse identiteit.

Fado is een van de bekendste elementen van de Portugese cultuur, omdat het de emoties, verhalen en tradities van het Portugese volk weergeeft. Het kan diep melancholisch of vrolijk zijn, maar bovenal weerspiegelt het de ziel van Portugal – het betekent letterlijk ‘lot’ of ‘bestemming’. Voor mij heeft fado een speciale betekenis omdat het belichaamt wat het betekent om Portugees te zijn. Vooral dit lied heeft een diepe persoonlijke betekenis – ik luister er al naar sinds ik een kind was. Mijn oma’s zongen het vroeger voor me, het zijn dierbare herinneringen die me altijd zijn bijgebleven.

Mijn naam is Sofia Relvas. Een jaar geleden ben ik naar Enschede verhuisd om te promoveren aan de Universiteit Twente. De verhuizing naar Nederland was een belangrijke en weloverwogen beslissing, omdat ik me diep verbonden voel met mijn wortels. Mijn verlangen naar betere carrièremogelijkheden bracht me er echter toe om deze stap te zetten en een nieuw hoofdstuk in het buitenland te beginnen. Vandaag kan ik met trots zeggen dat verhuizen naar een ander land mijn horizon echt heeft verbreed. Ik heb de schoonheid van Nederland ervaren en tegelijkertijd een nieuwe kijk gekregen op mijn eigen cultuur.

Deze reis heeft me geleerd om mijn erfgoed nog meer te waarderen, terwijl ik ook aspecten van de Nederlandse cultuur omarm en integreer in mijn dagelijks leven. Ik voel me nu verrijkt door deze culturele mix en het is iets wat ik de rest van mijn leven bij me zal dragen.